حضرت فاطمه معصومه (س)، روز اول ذيقعده سال 173 هجری، در شهر مدينه چشم به جهان گشود. اين بانوي بزرگوار، از همان آغاز، در محيطی پرورش يافت که همگی به فضايل اخلاقی آراسته بودند. پس از شهادت امام موسی کاظم (ع)، حضرت رضا (ع) عهده‌دار تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد. در اثر توجه مستمر حضرت، هريک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامی والا رسیدند و زبانزد همگان شدند. ابن صباغ ملکی در اين‌باره مي‌گويد:

هر يک از فرزندان امام کاظم، فضيلتی مشهور دارد. بی‌ترديد بعد از حضرت رضا (ع) در ميان فرزندان امام کاظم (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی، والامقام‌ترين آن‌ها است. اين حقيقت از اسامی، القاب، تعاریف و توصيفاتی که ائمه اطهار (ع) از ايشان نموده‌اند، آشکار است و اين حقيقت روشن می‌کند که ايشان همچون حضرت زينب (س)، عالمه غير معلمه بوده است.

 حضرت فاطمه معصومه‌ (س)، وارث نور حضرت زهرا (س)، در مقام دختر امام، خواهر امام و عمه‌ی امام از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و گذشته از این جایگاه، خود حضرت دارای معجزات بسیار، کرامات بزرگ، مقام شفاعت، و مقام علمی و معنوی بسیارعالی هستند.

آیت‌الله مکارم شیرازی، درباره‌ مقام معنوی و علمی حضرت معصومه (س) فرمود:

مقام والای آن حضرت در عالم کشف و شهود، نه تنها به خاطر فرزندی حضرت موسی بن جعفر (ع) و خواهری امام هشتم (ع) است؛ بلکه به واسطه مقام معرفتی خود ایشان نیز می‌باشد.

حضرت معصومه (س) از لحاظ علمی و حدیثی مانند مادرشان حضرت زهرا (س)، «عالمه» و «محدثه» بودند و همان‌گونه كه حضرت زهرا (س) با استدلال‌های متين و استوار، حقانيت ولايت حضرت علی (عليه‌السلام) را تبيين می‌كرد، حضرت معصومه (س) نيز چنين بود.

حضرت فاطمه معصومه (س) سرچشمه خوبی‌ها و کمالات بی‌حد است و تکریم و احترام او، گرامیداشت جایگاه بلند خاندان پیامبر (ص) است. ایشان از جایگاه معنوی و علمی بسیار بالایی برخوردارند و در قیامت شیعیان را شفاعت می کنند.

در زيارتنامه معروفشان که توسط امام رضا (علیه‌السلام) بیان شده است می خوانیم:

«يا فاطِمَةُ اشْفَعى‏ لى‏ فىِ الْجَنَّةِ، فَانَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ‏ شَاْناً مِنَ‏ الشَّاْنِ»؛ (اى فاطمه مرا در بهشت شفاعت كن چرا كه در پيشگاه خدا داراى‏ جايگاه با عظمت هستى).

حضرت امام صادق (ع) فرمودند: برای خدا حرمی است و آن مکه است و برای رسول خدا (ص) حرمی است و آن مدینه می‌باشد و برای امیرالمؤمنین (ع) حرمی است و آن کوفه است و برای ما حرمی است و آن شهر قم می‌باشد و بانویی از فرزندان من در آنجا به خاک سپرده خواهد شد که نامش «فاطمه» است. هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب خواهد شد.»